Jeśli mielibyśmy wymienić nazwisko jednego twórcy japońskiego anime, którego TRZEBA znać, wybór byłby bardzo prosty: Hayao Miyazaki. To absolutna gwiazda i reżyser, którego dzieła produkowane przez Studio Ghibli już od ponad 40 lat wprawiają w zachwyt fanów i krytyków na całym świecie. W 2023 roku odbyła się premiera jego najnowszej, a zarazem (prawdopodobnie) ostatniej produkcji – Chłopiec i czapla. Dowiedz się więcej!
Tym, którzy chociaż trochę znają świat anime, nazwiska „Hayao Miyazaki” przedstawiać nie trzeba. To ikona japońskiej kreski i jedna z kluczowych postaci, które przyczyniły się do popularyzacji produkcji z Kraju Kwitnącej Wiśni na całym globie.
Hayao Miyazaki to słynny rysownik i mangaka, a przede wszystkim reżyser anime i założyciel kultowego Studia Ghibli. Jest odpowiedzialny za powstanie jednych z najbardziej kultowych produkcji, takich jak Nausicaa z Doliny Wiatru, Księżniczka Mononoke, Spirited Away (film nagrodzony także Oscarem!) czy Mój sąsiad Totoro. Jego produkcje skłaniają do refleksji – m.in. o relacji człowieka z naturą czy o poszukiwaniu własnej tożsamości. Często łamią utarte schematy i stereotypy (m.in. te związane z przedstawianiem bohaterów jako jednoznacznie dobrych lub złych) i nawiązują do biografii twórcy. Są również nowatorskie pod kątem formalnym – styl Miyazakiego jest łatwy do rozpoznania.
Miyazaki ma na swoim koncie jako reżyser 14 produkcji, które powstawały w okresie między latami 1979 a 2023.
Zainteresuje Cię też: Manga dla początkujących
Hayao Miyazaki urodził się w 1941 roku w Tokio, jako syn dyrektora fabryki produkującego części do samolotów wojskowych. Ma trzech braci. Jego matka przez lata była przykuta do łóżka, zmagając się z gruźlicą. To wydarzenie wywarło na niego ogromny wpływ, odbijający się także w twórczości.
Chociaż Hayao Miyazaki kształcił się w kierunku nauk politycznych i ekonomii, już jako nastolatek zaczął się pasjonować anime. Pierwszym filmem, z którym miał styczność, było Hakuja den. Ta produkcja zachwyciła go i zainspirowała do tworzenia własnych mang.
Zawodowo zajął się animacjami tuż po ukończeniu studiów. Początkowo pracował w studio Tōei Dōga, wspólnie z Isao Takahatą, z którym później założył słynne studio Ghibli. Szybko piął się po szczeblach kariery, a przy wielu produkcjach pracował jako główny animator.
Następnie, w 1971 roku Miyazaki odszedł do spółki z Takahatą oraz Yoichim Kotabe do studia A-pro, a następnie przeszli oni do Zuiyo Pictures.
Przełomem w twórczości był pierwszy pełnometrażowy film Hayao Miyazaki – Zamek Cagliostro. Dzieło, inspirowane historią Arsene’a Lupina III, wnuka słynnego złodziejaszka znanego z twórczości francuskiego pisarza, zainspirowało artystę do stworzenia wciągającej historii w stylu najlepszych filmów sensacyjnych. Produkcja zyskała poklask w Japonii i została zauważona na rynkach zachodnich.
To ona stała się „iskrą”, która zainspirowała Miyazakiego do założenia własnego studia anime w latach 80. W jego ramach powstały wszystkie kultowe dzieła reżysera. Każde wydane po Księżniczce Mononoke ma być jego ostatnim. Zapowiedzi na szczęście nie mają wiele wspólnego z rzeczywistością. Artysta raz po raz powraca do tworzenia i… należy mieć nadzieję, że w kolejnych latach pojawią się następne produkcje.
Czytaj również: 5 najlepszych anime wszech czasów
Pierwszą produkcją Hayao Miyazakiego, która de facto powstała pod szyldem Studia Ghibli, była Nausicaa z Doliny Wiatru. Stali za nią sam Miyazaki, a także wspomniany już Isao Takahata oraz Toshio Suzuki (producent). Trio osiągnęło dzięki niej ogromny sukces. Dlatego twórcy postanowili rozpocząć pracę na własną rękę. Była to poniekąd konieczność, ponieważ zewnętrzni producenci nie chcieli finansować kolejnych pomysłów na pełnometrażowe anime Miyazakiego.
Skąd pochodzi nazwa Studia Ghibli? To nawiązanie do arabskiego słowa „qiblī”, które oznacza wschodni wiatr znany lepiej jako sirocco. Dlaczego akurat takie określenie wybraki Miyazaki i jego partnerzy? Chodziło o zmiany, jakie do świata anime wniosą produkcje ich studia. Inspiracje zostały też zaczerpnięte z drugiej pasji reżysera, jaką za sprawą jego ojca jest lotnictwo. „Ghibli” (a właściwie „Giburi”) to przydomek kultowego włoskiego samolotu Caproni Ca.309.
Studio Ghibli szybko odniosło sukces. Filmy kreski Miyazakiego i spółki zachwyciły nie tylko Japończyków, ale i świat kulturowego Zachodu. Aż 5 z nich trafiło na listę 10 najbardziej kasowych produkcji anime na świecie. Koncern od lat 90. współpracuje również z Walt Disney Studios, które odpowiada za dystrybucję tytułów Studia Ghibli w wielu częściach świata.
Co ważne, mimo upływu czasu:
Które anime Hayao Miyazaki obejrzeć? Artysta do tej pory łącznie stworzył tylko i aż 14 produkcji. Dlatego z łatwością można „przebrnąć” przez całą jego filmografię. Oto omówienie najciekawszych w naszej ocenie tytułów. Wiele z nich możesz w Polsce obejrzeć np. na platformie Netflix.
Sprawdź także: 8 anime dostępnych na Netflix, które warto zobaczyć
To pierwsza pełnometrażowa produkcja Hayao Miyazakiego, która powstała w 1979 r. Jest inspirowana popularnym w l. 70. XX w. w Japonii motywem Lupina Trzeciego, czyli wnuka słynnej postaci z francuskiej literatury i kinematografii.
Słynny złodziej odkrywa, że zrabowana gotówka jest fałszywa. Za cel stawia sobie odkrycie, skąd pochodzą falsyfikaty. Tak trafia do księstwa Cagliostro i… ratuje z opresji księżniczkę. W produkcji można dostrzec wiele nawiązań do innych dzień literackich i filmowych, a jeden z krytyków porównuje ją z filmami o Jamesie Bondzie.
Ta produkcja z 1984 r. powstała pod patronatem Walt Disney Studio i stanowi adaptację mangi samego Miyazakiego wydanej w 1982 r. Historia toczy się w postapokaliptycznym świecie, w którym dominują zmutowane insekty oraz trujące rośliny zagrażające istnieniu rodzaju ludzkiego. W tej trudnej rzeczywistości istnieje enklawa – Dolina Wiatru – na której czele stoi księżniczka Nausicaa. To historia o tym, jak ważna jest więź między człowiekiem a naturą, „niesiona” fenomenalną animacją, głębokimi portretami psychologicznymi bohaterów i zjawiskową muzyką Joego Hisaishi (stale współpracującego z Miyazakim).
Ta produkcja z 1986 r. jest pierwszą oficjalnie stworzoną pod skrzydłami Studia Ghibli. Sheeta to dziewczynka, która w spadku otrzymuje drogocenny klejnot pożądany przez piratów. Uciekając przed nimi trafia do mitycznej krainy Laputa zamieszkałej przez roboty.
Ta produkcja również porusza tematy związane z brakiem porozumienia między człowiekiem a naturą i zaburzeniem równowagi w przyrodzie. Fabuła jest pełna odwołań do shintoizmu i holistycznej filozofii, ale również do Biblii (m.in. do przypowieści o wieży Babel), indyjskiej Ramayany czy dzieła Jonathana Swifta, Podróże Guliwera. Film jest niezwykle uniwersalny – trafi zarówno do młodszego, jak i starszego, bardziej świadomego widza.
W tej produkcji pojawia się bezpośrednie odwołanie do historii z życia Hayao Miyazaki – związanej z chorobą matki. Bohaterkami historii są dwie dziewczynki, 4-latka, Mei i 9-letnia Satsuki, przeprowadzające się z ojcem na wieś. Młodsza dziewczyna nawiązuje przyjaźń z mieszkańcem drzewa – Totoro – i dzięki temu wyrusza do magicznej krainy beztroski.
Ten film Hayao Miyazaki jest przez wielu uznawany za jego najlepszą produkcję. Ogromny rozmach animacji w połączeniu ze świetnie nakreślonymi i niejednoznacznymi postaciami magnetyzują widza – zarówno młodszego, jak i starszego. Anime opowiada historię chłopca, Ashitaki, na którego została nałożona klątwa, po tym jak ranił go demon. Bohater, w poszukiwaniu sposobu na zdjęcie przekleństwa, trafia do niezwykłego świata, w którym ludzie, z nieugiętą Eboshi na czele, stawiają czoło mitycznym bóstwom dowodzonym przez księżniczkę San. To trzeba zobaczyć!
To anime, za które Hayao Miyazaki otrzymał w 2003 r. Oscara dla najlepszego filmu animowanego. Przez wielu jest też uznawane za prawdziwe arcydzieło.
Niesamowicie złożona fabuła koncentruje się na losach małej Chihiro, która w ramach kary za łakomstwo, zostaje skazana na służbę u wiedźmy Yubaby. Jej rodzice z powodu tego samego grzechu zostali zamienieni w świnie. Chihiro, do spółki z Haku, chłopakiem przeistaczającym się w smoka, próbuje ocalić matkę i ojca oraz odzyskać swoje prawdziwe imię.
To piękna i głęboka opowieść, pełna nawiązań do shintoizmu, konfucjanizmu, a także do dzieł zachodnich, choćby Alicji z Krainy Czarów czy Opowieści z Narnii.
Na liście produkcji Hayao Miyazakiego, które warto zobaczyć, jest też jego najnowszy film, Chłopiec i czapla. Chociaż w Japonii miał on premierę w lipcu 2023 r., nie trafił jeszcze do oficjalnej dystrybucji w naszej części świata. Zapowiedzi mówią o 1. połowie 2024 roku. Być może wtedy anime trafi do kin, podobnie jak kilka lat temu stało się to z Belle. Zanim jednak nadejdzie ten moment, koniecznie nadrób zaległości i poznaj kultowe dzieła Hayao Miyazakiego. Każdy seans na pewno będzie udany!